شورت سل (Short Sell) چیست؟

شورت سل (Short Sell) چیست؟

شورت سل (Short Sell) یا به عبارتی فروش تعهدی شده‌ی سهام می باشد که از سابقه ی نسبتا کوتاهی برخوردار است. فروش تعهدی را به عنوان یک ابزار جدید در جعبه ی ابزار سرمایه می شناسند. در مورد مفهوم Short Sell باید بگوییم که هنگامی که قیمت ها در بازار سرمایه گذاری در حالت صعود هستند، سرمایه گذاران این امکان را دارند که به وسیله ی خرید و فروش سهام در قیمت های بالاتر به سود برسند. این در حالی است که در برخی از بازارهای بورس این امکان محقق شده است که در هنگام نزول قیمت ها نیز به سود دست پیدا پیدا کرد. زمانی که یک سرمایه گذار تشخیص می دهد که سهام یک شرکت خاص با کاهش مواجه شده است، این امکان را خواهد داشت که تعداد مشخصی از سهام شرکت مورد نظر را از سهامداران دیگر به صورت قرض بگیرد و در بازار بفروشد. بعد از اینکه سهام با کاهش قیمت روبرو شد افراد می توانند مقدار سهامی را که از سهامداران یا شرکت های مختلف قرض گرفته اند با قیمت پایین تر از بازار خریداری کنند و شرکت یا شخص قرض دهنده پس دهند. به این شکل است که فرد می تواند به میزان اختلاف قیمت خرید و فروش از عملیات Short Sell سود ببرد. نکته ی مهمی که وجود این است که فرد قرض گیرنده باید به تعداد روزهایی که سهام را قرض گرفته است  بهره به قرض دهنده ی سهام  پرداخت کند. بیشتر اوقات سهام برای قرض گرفتن وجود دارد. اما باید توجه داشته باشید که سهام نزولی و تقاضا برای قرض گرفتن آن زیاد است از بهره ی بالاتری برخوردار می باشد.

در صورتی که در زمان قرض سود نقدی تقسیم شود یا سهام تجزیه گردد همه ی مزایا برای دارنده ی اصلی سهام محفوظ خواهد بود. هنگامی که فرد سهامی را خریداری کرده باشد، این امکان وجود دارد که  قیمت سهام و سود سرمایه تا بی نهایت رشد کند. اما بدترین وضعیت در این سناریو زمانی است که قیمت سهم به صفر برسد و فرد به شکل صد در صدی ضرر کند. در Short Sell برعکس این قضیه نیز اتفاق می افتد. به این معنی که بالاترین میزان سود برابر با اندازه ی سرمایه می باشد که در صورتی اتفاق می افتد که قیمت سهام به صفر برسد. در مورد حداکثر زیان باید بگوییم که بی نهایت است به این دلیل که قیمت ها می توانند تا بی نهایت رشد داشته باشند. بنابراین برای امنیت معامله در زمان فروش استقراضی یا تعهدی وجوهی که از فروش تعهدی به دست می آید به عنوان وثیقه نزد قرض دهنده سهام باقی می ماند. وجوهی که مربوط به به وثیقه هستند را در اوراق بدهی کوتاه مدت سرمایه گذاری می کنند که از مجموع بهره ی آن شخص قرض گیرنده باید به فرد قرض دهنده پرداخت کند کم می شود. نرخ بهره ای که از فروش Short Sell به دست می آید به نرخ تخفیف معروف است. در حقیقت بخشی از بهره ی قرض گیرنده که باید پرداخت گردد از این راه تامین می شود. به این دلیل که مزایای وجوهی که از فروش نصیب فروشنده ی تعهدی می شود. در صورتی که سهام خاصی برای Short Sell پیدا نشود یا به سختی یافت شود نرخ تخفیف فروش برای آن سهم می تواند منفی یا بسیار پایین باشد.

آیا انجام شورت سل (Short Sell) در بازار بورس ایران امکان پذیر است؟

هر نوع ابزار مالی که در بازار سرمایه ایران مورد معامله قرار می گیرد از یک فیلتر با عنوان کمیته فقهی بورس گذر می کند. این کمیته سعی می کند که برای ابزارهای مالی یک نوع توجیه کاملا شرعی بیاورد تا معامله گران و فعالان بازار بورس با مشکلات شرعی برخورد نکنند. خبر خوب این است که این کمیته موفق شده است که این مدل معامله را از دیدگاه شرعی توجیه نماید و به عنوان یک شیوه ی جدید برای معامله در بازار بورس معرفی کند.

آیا شورت سل (Short Sell) برای همه ی سهام ها قابل اجرا است؟

در بازار Short Sell افراد می توانند برای نماد هایی اقدام کنند که نام آن ها اعلام می شود. به این مفهوم که سازمان بورس نمادهایی را اعلام می کند به این ترتیب مشخص می شود که چه نمادهایی با چه تعداد و با سقف معین تحت فرایند فروش تعهدی قرار می گیرند. بر اساس یک اعلامیه همه ی مشخصاتی که برای فروش اوراق استقراضی وجود دارد مشخص و اعلام می گردد. این مشخصات می تواند در بردارنده مواردی مانند وجه تضمین ها، نرخ تشویقی، دوره زمانی و بقیه ی موارد می شود که باید براساس آن دستورالعمل و اطلاعات ارائه می شود.

بنابراین نتیجه می گیریم که انجام فرایند فروش تعهدی بر روی همه سهم ها امکان اجرا ندارد تنها سهامی می توانند در این عملیات شرکت کنند که به وسیله سازمان بورس و فرابورس اعلام می گردد. فرایند Short Sell برای ایرانی ها به صورت بومی عرضه می شوند.

روش کار شورت سل (Short Sell) یا فروش استقراض در ایران چگونه است؟

مطالبی که در ابتدا به آن اشاره کردیم به عنوان کلیاتی است که معمولا در همه ی بازارهای بورس دنیا به آن عمل می شود. اما باید به این مسئله نیز توجه داشته باشید که این امکان وجود دارد که در هر بازار بورس تفاوت هایی در جزئیات فرایند Short Sell مشاهده شود. در بازار بورس تهران به افرادی که مایل هستند سهام خود را به صورت قرضه ارائه کنند مالک می گویند و افرادی که مایل هستند یک سهم را به صورت تعهدی یا استقراضی بفروشند متقاضی می گویند. مهم ترین مسئله ای که در ارتباط با فروش استقراضی در بازار بورس تهران باید به آن توجه شود این موضوع است که همه ی سهم ها از امکان فروش استقراضی یا تعهدی برخوردار نیستند. همان طور که در بالا اشاره کردیم این نمادها به وسیله سازمان بورس اعلام می شود.

پیش از آنکه یک فرد بتواند به عنوان مالک یا متقاضی برای معامله ی Short Sell اقدام کند باید قراردادی را که به این نوع معامله مربوط می شود نزد کارگزار خود امضا نماید. بعد از انجام این مرحله مالک به یک سامانه دسترسی پیدا می کند که با عنوان سامانه ی تامین شناخته می شود. نمادهای بورسی که مالکان می توانند براساس آن سهام خود را به دیگران قرض دهند علاوه بر اطلاعیه ای که سازمان بورس منتشر می کند به وسیله ی این سامانه نیز قابل مشاهده است. مالک می تواند به کمک این سامانه نماد و تعداد سهم هایی را که مایل به قرض دادن آن هستند را معین کند. بعد از این مرحله نوبت به تعیین دوره تنفس می رسد. دوره ی تنفس به تعداد روزهایی اطلاق می شود که مالک براساس آن نمی تواند سهم خود را از متقاضی یا قرض گیرنده پس بگیرد. فقط در زمانی که متقاضی با میل خود سهام قرضی را مجددا از بازار خریداری کنند و به مالک برگردانند. اما بعد از گذشت این دوره در صورتی که مالک بخواهد سهام خود را پس بگیرد شخص قرض گیرنده موظف است که بدون تاخیر آن را از بازار تهیه کرده و به مالک بازگرداند.

ممکن است سهم مورد نظر با صف خرید مواجه شود که در این شرایط متقاضی نتواند آن را خریداری کند بنابراین موظف است که سهم را به شکل نقدی تسویه کند. نکته ی دیگر اینکه متقاضی باید در کنار پرداخت قیمت روز سهم جرایم مربوط به مالک را نیز پرداخت نماید.

هنگامی که یک متقاضی سهمی را در بازار از یک مالک قرض می گیرد و در بازار می فروشد وجه آن باید به مالک باز پس داده بشود.مالکان این امکان را دارند که وجوه دریافتی را در محل هایی مانند صندوق های با درآمد ثابت و سپرده بانکی سرمایه گذاری کنند. این عملیات به صورت کاملاً سیستماتیک انجام می گیرد. در برخی موارد ممکن است که مالک نرخی را به عنوان نرخ تشویقی معین کند که به عنوان درصدی از سودی است که از وجوه فروش تعهدی دریافت می شود و مالک مایل است که آن را به متقاضی بدهد. این فرایند را جهت جذب متقاضی انجام می دهند. امکان دارد در موقعیتی که قیمت سهم در شرایط صعودی قرار می گیرد مالک نرخ را بیشتر کند.

در صورتی که متقاضی از معامله سودی دریافت کند باید درصدی از سود حاصل شده را به مالک بدهد. این سود را معمولا در مواقعی پرداخت می کنند که معامله Short Sell یا فروش استقراضی در مدت زمانی کمتر از دو روز انجام شده باشد. به این معنا که متقضی در مدت دو روز سهام مورد نظر را از بازار خریداری کرده و به مالک عرضه کند. در صورتی که بازخرید سهم ها در همان روز انجام بگیرد که فروش تعهدی انجام گرفته است سود مشارکتی که به مالک تعلق می گیرد 20 درصد خواهد بود.

جایگاه شورت سل (Short Sell) در بازار سرمایه

همان طور که می دانید Short Sell به عنوان یک ابزار جدید در بازار سرمایه مطرح شده است و نخستین معاملاتی که در ایران تحت این فرایند استارت خورد در اسفند 98 بوده است. این ابزار عملیات خود را با 8 نماد آغاز کرد. این ابزار به عنوان یکی از ابزارهای جالب در جعبه ی ابزار اقتصادی جهان شناخته می شود. پارسیان بورس امیدوار است که این مقاله برای خوانندگان مفید بوده باشد.