حکم شرعی ارز دیجیتال چیست؟ (نظر قرآن + مراجع تقلید)

ارز دیجیتال در چند سال اخیر سروصدای زیادی به پا کرده و توانسته توجه افراد زیادی از سراسر دنیا را به خود جلب کند. به نظر می رسد که بازار ارزهای دیجیتال، روز به روز هم داغ تر می شود و با توجه به سودهای کلان معاملات رمزارزها، طبیعی است که هرکسی بخواهد در این بازار پرهیاهو قدم بگذارد. اما یکی از مشکلاتی که وجود دارد، جدید بودن این ارز و شک و شبهاتی است که از نظر شرعی در آن وجود دارد.

خیلی از افراد نگران این هستند که مبادا بر این موج پرهیجان و وسوسه انگیز سوار شوند اما با اینکار، ناخواسته روی تمام عقاید و باورهای مذهبی خود، پا گذاشته باشند؛ از همین رو در این مطلب تصمیم داریم حکم شرعی ارز دیجیتال را بررسی کنیم. همراه ما باشید!

حکم شرعی ارز دیجیتال از منظر قرآن کریم

طبیعتا در قرآن کریم به طور مستقیم به ارز دیجیتال اشاره نشده است. اما با بررسی اصول و مفاهیم کلی اقتصادی و معاملاتی در قرآن، می‌توان به برخی قواعد کلی دست یافت که در ارزیابی حکم شرعی ارز دیجیتال مفید خواهند بود.

اصول کلی اقتصادی در قرآن که به ارزهای دیجیتال مرتبط‌اند به شرح زیر هستند:

• عدالت در معاملات: قرآن بر عدالت در معاملات تأکید فراوان دارد. هرگونه معامله‌ای که به ضرر یکی از طرفین یا جامعه باشد، از نظر اسلام مردود است. بنابراین، معامله ارزهای دیجیتال باید به گونه‌ای انجام شود که منجر به بی‌عدالتی و ضرر دیگران نشود.
• شفافیت در معاملات: قرآن بر شفافیت در معاملات تأکید دارد و مسلمانان را از هرگونه پنهان‌کاری و نیرنگ در معاملات نهی می‌کند. بنابراین، معامله ارزهای دیجیتال باید به گونه‌ای باشند که شفافیت در آن‌ها تأمین شود و امکان تقلب و کلاهبرداری در آن‌ها به حداقل برسد.
• حفظ مال: قرآن بر حفظ مال و دارایی افراد تأکید دارد و هرگونه اقدامی که منجر به تضییع مال دیگران شود، حرام است. بنابراین، ارزهای دیجیتال باید به گونه‌ای معامله شوند که امنیت دارایی‌های افراد حفظ شده و از هرگونه هک و سرقت جلوگیری شود.
• منع ربا: قرآن به صراحت ربا را حرام کرده است. بنابراین، هرگونه معامله‌ای که در آن ربا وجود داشته باشد، از نظر اسلام باطل است. در مورد ارزهای دیجیتال نیز باید دقت شود که هیچگونه عنصر ربا در آن‌ها وجود نداشته باشد.

در ادامه حکم ارز دیجیتال از نظر مراجع تقلید را توضیح می‌دهیم که به شما دید بهتری نسبت به حلال یا حرام بودن این معاملات می‌دهد.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر مراجع تقلید و عالمان

اکثر مراجع دینی بر این باور هستند که در ترید ارز دیجیتال، شک و شبهات زیادی وجود دارد اما همه آن‌ها این ارز را حرام اعلام نکرده اند. اگر یک نگاه کلی به نظر تمام مراجع تقلید داشته باشیم، متوجه اختلاف نظر آن ها با هم در این خصوص خواهیم شد. برخی از این علما، هیچ نظری درمورد ارزهای دیجیتال ندارند، برخی دیگر عقیده دارند که نیاز به بررسی بیشتر و رفع شبهات در مورد آن وجود دارد، دسته سوم هم صراحتاً این ارز را حرام اعلام کرده و با آن مخالف هستند.

در جدول زیر خلاصه‌ای از دیدگاه‌های مراجع تقلید و عالمان مختلف را گردآوری کرده‌ایم:

در ادامه در خصوص حکم ارز دیجیتال از نظر هر یک از مراجع دینی بیشتر توضیح می‌دهیم.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر رهبری

آیت الله خامنه ای با درایت بالای خود، سود مردم از معاملات ارزهای دیجیتال را در نظر گرفته اند و بر این باور هستند که انجام این معاملات، باید در چهارچوب مقررات و قوانین کشورمان باشد؛ یعنی می توان این طور برداشت کرد که ایشان در صورت وجود زیرساخت های قانونی و نظارت های لازم، با معاملات بیت کوین و ارزهای دیجیتال دیگر، مخالفتی ندارند.

بدیهی است که نظر ایشان به عنوان رهبر جمهوری اسلامی، نسبت به نظر دیگر علمای دینی کمی پخته تر باشد؛ چرا که جنبه های سیاسی و اجتماعی ارزهای دیجیتال و همچنین مصلحت مردم کشور را هم در کنار آموزه ها و مفاهیم دینی در نظر می گیرند. آیت الله خامنه ای این مسئولیت را به عهده بانک مرکزی و مجلس شورای اسلامی قرار داده اند تا نظارت های لازم را در حوزه ارزهای دیجیتال داشته باشند و قوانین و مقررات مناسبی را در این باره وضع کنند.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت الله مکارم شیرازی

آیت الله مکارم شیرازی هم یکی از بزرگترین مراجع تقلید شیعیان است و به همین دلیل، بارها از ایشان در مورد حکم ارز دیجیتال سوالاتی پرسیده اند. این عالم دینی، در مورد معاملات ارزهای دیجیتال، مسائل زیر را بیان کرده است:

• منشا این نوع دارایی مشخص نیست و نمی توان هدف از ایجاد آن را به طور دقیق بررسی کرد.
• نهادهای دولتی به صورت رسمی و قانونی این نوع دارایی را قبول ندارند.
• امکان استفاده از این ارزها برای اهداف غیرقانونی و خطرناک مثل قاچاق یا پولشویی وجود دارد.
• نوسانات این ارزها بالاست و می توانند با ریسک زیادی همراه باشند.

با این حال، آیت الله مکارم شیرازی به صورت صریح این ارزها را حرام اعلام نمی کند، بلکه آن را جایز نمی داند و در فتوای خود ترید ارزهای دیجیتال را دارای اشکال اعلام کرده است.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت الله سیستانی

بسیاری از افراد، از آیت الله سیستانی در مورد ارزهای دیجیتال سوالاتی پرسیدند و نظر ایشان به عنوان یکی از بزرگان دین در این خصوص را جویا شدند. این عالم بزرگ دین اسلام، وضعیت معاملات کریپتوکارنسی را به صورت کامل بررسی کرده و بعد از تحقیق های بسیار، در مورد آن فتوا داده است. از نظر آیت الله سیستانی، افراد می توانند در بازار ارزهای دیجیتال فعالیت داشته باشند و این از نظر دینی بلامانع است، اما حتما باید جوانب احتیاط را رعایت کنند.

منظور از جوانب احتیاط، دوری کردن مسلمانان از هرگونه تجارت و معامله نامشروع با ارزهای دیجیتال است که به ربا، سفته بازی، قمار و… منجر شود.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت الله وحید خراسانی

حضرت آیت الله وحید خراسانی برای پاسخ به سوال حکم شرعی ارزهای دیجیتال، تحقیق و بررسی زیادی انجام داده است. از نظر ایشان، خرید و فروش ارزهای دیجیتال اگر در شرایط زیر باشد، هیچ اشکالی ندارد:

• برای تولید ارز دیجیتال مورد نظر، هیچ کار نا مشروعی انجام نشده باشد.
• این دارایی در راه کار نا مشروع صرف نشود.
• انتقال دارایی های دیجیتال در قالب عقد صلح باشد.

به این ترتیب کسانی که از نظرات این عالم پیروی می کنند، می توانند با رعایت شرایط گفته شده، به انجام معاملات بیت کوین، تتر و سایر ارزهای دیجیتال بپردازند.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت الله شبیری زنجانی

این عالم دینی در مورد ارزهای دیجیتال، نظرات مختلفی ارائه داده و به نظر می رسد که این نظرات، بر اساس شرایط استفاده از رمزارزها است. به باور و عقیده ایشان، در صورتی که استفاده از این دارایی ها بر خلاف قانون بوده و جزو مفاسد اقتصادی شناخته شود، حرام است. در غیر این صورت اگر سود دریافتی از آن در چهارچوب شرع بوده و از نظر قانونی مشکلی نداشته باشد، انجام آن اشکال خاصی ندارد.

از این نظرات می توان نتیجه گرفت که آیت الله شبیری زنجانی، ارزهای دیجیتال را تا زمانی که به جزم یا کارهای خلاف شرع منجر نشود، حرام نمی داند.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت الله نوری همدانی

یکی دیگر از بزرگ ترین فقهای شیعه، آیت الله نوری همدانی است و افراد زیادی از سراسر دنیا از ایشان پیروی می کنند. حتی بسیاری از علمای دیگر هم برای اظهار نظر در مورد یک موضوع خاص، به نظر این عالم توجه خواهند کرد.

حکم شرعی ارز دیجیتال از دیدگاه این عالم، به این صورت است که چون معاملات ارز دیجیتال از نظر قانونی و دینی مشکلات زیادی ایجاد می کنند، پس ورود به این معاملات مشکل دارد. اگر هم کسی اصرار به خرید و فروش ارزهای دیجیتال و کسب سود از آن ها را دارد، لازم است مالیات و عوارض لازم را بپردازد و هیچ تخلف شرعی و دینی در این راه انجام ندهد.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت الله گلپایگانی

آیت الله گلپایگانی جزو آن دسته از بزرگان دینی کشور ما است که ارزهای دیجیتال را دارای اشکال دانسته و به صورت واضح، معاملات ارز دیجیتال بین مسلمانان را حرام اعلام می کند. اما اگر یک فرد مسلمان این ارزهای دیجیتال را به یک فرد غیر مسلمان هدیه دهد یا حتی بفروشد و در ازای آن پولی دریافت کند، اشکالی ندارد. البته حتی در این صورت هم باید معامله انجام شده، به فعل حرام منجر نشود.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت الله هاشمی شاهرودی

نظر آیت الله هاشمی شاهرودی در مورد ارزهای دیجیتال این است که به دلیل عدم شفافیت این نوع دارایی و اینکه در مورد نحوه تولید آن هیچ اطلاعات دقیقی در دسترس نیست، بهتر است که مسلمانان به این نوع معاملات وارد نشوند.

ایشان عقیده دارند هر معامله ای که امکان تجارت نامشروع و ترویج ربا را فراهم کند، دارای اشکال بوده و ورود آن برای مسلمانان جایز نیست. آیت الله هاشمی شاهرودی به مسلمانان توصیه می کند هر هر خرید و فروشی که در تناقض با اصول دین است، پرهیز کنند.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت الله جوادی آملی

آیت الله جوادی آملی جزو آن دسته از علمای دینی است که ارزهای دیجیتال را حرام نمی داند. با این حال به نظر می رسد که این مرجع دینی هم با معاملات کریپتوکارنسی چندان موفق نبوده و بیان کرده که انجام این معاملات برای مسلمانان جایز نیست.

در کل با توجه عدم شفافیت و ماهیت پر شک و شبهه معاملات کریپتوکارنسی، به ندرت پیش می آید که علمای دینی به صورت صد در صدی و با قطعیت آن را بدون مشکل اعلام کنند و حتی آن دسته از علما که با ارزهای دیجیتال مشکلی ندارند هم توصیه کرده اند که با احتیاط به آن ها وارد شوید.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت الله هادوی تهرانی

هرگونه اقدامی در راستای استخراج بیت‌کوین حرام است. بنابراین اگر کسی اقدام به استخراج این نوع رمزارز کند، به لحاظ حکم تکلیفی عملی حرام انجام داده است؛ ولی به لحاظ حکم وضعی، مالک بیت‌کوین‌های به دست آمده خواهد بود؛ پس باید در اسرع وقت نسبت به تبدیل آن به ارز یا کالای دیگری اقدام کند و این تبدیل نباید با انتقال بیت‌کوین به یک مسلمان صورت پذیرد به گونه‌ای که در نهایت همچنان سیطره بیت‌کوین بر دارایی‌های امت اسلامی باقی بماند و نیز نباید به صورت مجانی انتقال پیدا کند تا باعث از دست‌رفتن معادل ارزی و کالایی بیت‌کوین از محدوده دارایی‌های امت اسلامی شود. پس باید به یک غیر مسلمان منتقل شود و در ازای آن نیز ارز دیگر یا کالا دریافت شود. و اگر شناخت طرف دیگر معامله ممکن نیست، باید آن‌را منتقل کند و گیرنده اگر مسلمان است همین وظیفه را دارد تا این‌که به غیر مسلمان منتقل شود.

با این تفاسیر و بررسی نظرات مراجع عظام تقلید، مشخص است که مسئله حکم شرعی ارز دیجیتال همچنان از جمله مسائل مورد بحث و بررسی است.هر شخص لازم است برای تصمیم‌گیری در این خصوص به مرجع تقلید خود رجوع کند.

حکم ارز دیجیتال از نظر رائفی پور

استاد رائفی پور یکی از نظریه پردازان معروف ایرانی است که جوانان کشور ما به نظرات و باورهای ایشان، توجه خاصی دارند. این سخنران همواره سعی کرده در مورد مسائل روز دنیا صحبت کرده و با جذابیت های دین اسلام، جوانان را به جای دوری از دین، به آن ترغیب کند. در مورد ارزهای دیجیتال هم نظرات جالب و متفاوتی دارد اما از حکم شرعی ارز دیجیتال، چیزی نگفته است.

رائفی پور عقیده دارد که استخراج بیت کوین در شرایطی که کشور ما با تحریم و بحران های مختلف سر و کله می زند، کاری هوشمندانه است و از دولت و وزارت نیرو می خواهد زیرساخت های لازم برای استخراج این ارز دیجیتال را فراهم کنند.

اما از طرف دیگر، معاملات ارزهای دیجیتال توسط مردم را چندان جایز نمی داند و از سخنرانی های ایشان می توان این طور برداشت کرد که این ارزها را به عنوان راهی برای فریب مردم می داند. با این اوصاف می توان اینطور برداشت کرد که ایشان هم در صورت وجود قوانین و چهارچوب های دولتی، ارزهای دیجیتال را به عنوان یک ابزار برای پیشرفت کشور می بیند.

حکم ارز دیجیتال از نظر اهل سنت

با توجه به اینکه بخشی از جمعیت کشورمان را پیروان مذهب تسنن تشکیل می دهند، بد نیست نگاهی هم به حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر علمای اهل سنت داشته باشیم. این علما با استناد به قران و احادیث، شرایط را سنجیده و معاملات ارز دیجیتال را در صورت پیروی از برخی ملاک ها، بدون اشکال می دانند. این ملاک ها و شرایط عبارتند از:

• ثبات
• شفافیت
• عدم تضاد با مفاهیم دینی
• عدم تضاد با مصالح عمومی
• برخورداری از قابلیت تبادل

در کل باید گفت علمای اهل سنت با معاملات ارز دیجیتال تا زمانی که از اصول اخلاقی و دین اسلام پیروی کند، هیچ مشکلی ندارند. البته برخی از این علما، عقیده دارند که تا به رسمیت شناخته شدن این ارزها در کشورمان، بهتر است از انجام معامله با آن ها خودداری کنیم.

سوالات متداول

در اینجا به برخی از سوالات متداول در مورد حکم شرعی ارز دیجیتال پاسخ خواهیم داد.

آیا ارز دیجیتال حرام است؟

برخی از مراجع تقلید مثل آیت الله گلپایگانی، معاملات ارزهای دیجیتال را حرام اعلام کرده اند. اما برخی دیگر مثل آیت الله خامنه ای، معامله با آن در صورت رعایت چهارچوب ها را بدون اشکال می دانند.

حکم شرعی ارز دیجیتال تتر چیست؟

حکم شرعی ارز دیجیتال تتر در ایران، مانند سایر ارزهای دیجیتال، از نظر برخی از علما حرام بوده و از نظر برخی دیگر مشکلی ندارد؛ بنابراین شما باید برای اطلاع از این موضوع، نظر مرجع تقلید خود در مورد ارزهای دیجیتال را جویا شوید.

همچنین بخوانید: چگونه تتر بخریم؟

آیا ارز دیجیتال قمار است؟

ارزهای دیجیتال نوعی پول و اموال هستند و معاملات این ارزها هم درست مانند معاملات ارزهای دیگر است، با این تفاوت که در بستر بلاکچین و با محاسبات ریاضی انجام می شود. پس این معاملات با وجود تمام ریسک ها و خطراتی که دارند، به هیچ عنوان قمار محسوب نمی شوند.

قوانین جمهوری اسلامی ایران در مورد ارز دیجیتال چیست؟

در کشور ما خرید و فروش ارزهای دیجیتال هیچ ممنوعیت خاصی ندارد؛ مگر اینکه از دارایی های دیجیتال برای انجام کارهای غیرقانونی مثل فرار مالیاتی یا پولشویی استفاده شود.

آیا حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر علمای شیعه و سنی فرق دارد؟

از نظر اکثر علمای اهل سنت، ارزهای دیجیتال هیچ اشکال خاصی ندارند اما اکثر علمای شیعه، این دارایی های دیجیتال را دارای اشکال معرفی کرده اند.

جمع بندی

در این مطلب سعی کردیم در مورد حکم شرعی ارز دیجیتال و نظر علما و بزرگان دین در این خصوص با شما صحبت کنیم. ارز دیجیتال یک موضوع جدید بوده و بدیهی است که ابهامات زیادی در مورد آن وجود داشته باشد.

بسیاری از علاقمندان به فعالیت در حوزه کریپتوکارنسی، از وجود شک و شبهات دینی در مورد آن نگران هستند. طبق نظر اکثریت علمای دینی، معاملات ارزهای دیجیتال تا زمانی که در منافات با آموزه ها و مفاهیم دینی و همچنین اصول اخلاقی و انسانی نباشد، مشکلی ندارد. با این حال هنوز نیاز به بررسی های بیشتر وجود دارد و نمی توان به صورت قطعی، معاملات کریپتو را از نظر شرعی پذیرفت یا رد کرد.

راهکار رشد در حوزه ارز دیجیتال

یکی از بهترین راهکارها برای کسب درآمد در حوزه پولساز ارز دیجیتال، شرکت در یک دوره جامع برای تسلط بر مفاهیم است. برای این منظور شما می‌توانید در کلاس آموزشی ارز دیجیتال پارسیان بورس به صورت آنلاین شرکت کنید. همچنین در شهرهای زیر نیز کلاس حضوری برگزار می گردد:

• کلاس ارز دیجیتال در تهران
• کلاس ارز دیجیتال در مشهد
• کلاس ارز دیجیتال در شیراز
• کلاس ارز دیجیتال در کرج
• کلاس ارز دیجیتال در اصفهان

و شهرهای دیگر.