فرآیند تسویه و تحویل قراردادهای آتی کالا از صفر تا 100

اگر قصد دارید در بورس کالا ثبت‌نام کنید و معاملات انجام دهید باید فرآیند تسویه و تحویل قراردادهای آتی کالا برای شما اهمیت داشته باشد. در بورس کالا هر یک از طرفین قرارداد متعهد می‌شوند در روز سر رسید قرارداد، کالا را خریداری کنند. اما باید کالا را تا زمان سررسید قرارداد خریداری شده باشد. در نهایت این افراد باید وارد فرایند تحویل قراردادهای آتی شده و کالای مورد نظر خود را از انبارهای بورس کالا تحویل بگیرند.

در این مقاله ما نیز به این موضوع پرداختیم که تحویل قراردادهای آتی به چه صورت انجام می‌گیرد و خریدار و فروشنده به هم چه تعهداتی می‌دهند و در صورت عدم انجام این تعهدات باید چه جرایمی پرداخت کنند. باید در نظر داشته باشید که بورس کالا جایی برای معاملات افراد مبتدی نیست. افراد با دانش حرفه‌ای باید وارد این بازار شده و درآمدزایی کنند. در صورت نداشت تجربه ممکن است ضررهای زیادی متحمل شوید. این نکته را باید در نظر داشته باشید که در صورت عدم تحویل قراردادهای آتی کالا جرایم شما از وجه تضمین شما کم می‌شود و این جرایم به نسبت اندازه معامله می‌تواند خیلی سنگین باشد.

تسویه معاملات آتی کالا چه زمانی انجام میشود

بورس کالای ایران محلی برای انجام مبالات کالا به شیوه نوین‌تر است. در بورس کالا کارگزار به عنوان یک واسط تعهد بین خریدار و فروشنده را تضمین می‌کند. از این رو در بورس کالا تعهدی بین خریدار و فروشنده بسته می‌شود که فروشنده کالا خود را در موعد سر رسید قرارداد به خریدار تحویل دهد. در این بخش نیز قصد داریم به این موضوع که تسویه معاملات آتی کالا چه زمانی انجام می‌شود؛ بیشتر بپردازیم.

پیشنهاد ویژه:

• دوره جامع آموزش بورس در مشهد

همان‌طور که گفتیم تعهدی بین خریدار و فروشنده در موقع عقد قرارداد بسته می‌شود که باید در موقع سر رسید قرارداد؛ به تعهد خود عمل کنند. فروشندگان و خریداران بسیاری فقط برای کسب سود از نوسانات بازار خرید و فروش را انجام می‌دهند و اگر در زمان سر رسید قرارداد خود را فروخته باشند مشکلی ایجاد نمی‌شود. اما اگر کالا را تا زمان سر رسید قرار داد نگهدارند باید وارد مراحل تحویل قراردادهای آتی کالا شویم.

سررسید قراردادها را می‌توان از طریق نماد هر کالا متوجه شد. در نماد هر کالا 4 حرف آخر به ترتیب نشان دهنده ماه و سال رسیدن سر رسید قرارداد هستند. برای مثال نماد SAFES01، مربوط به قرارداد آتی زعفران نگین است که سررسید آن تاریخ اسفند (ES) سال 1401 (01) است.

مراحل تسویه و تحویل

همان‌طور که می‌دانید از زمان باز شدن قرارداد آتی تا زمان سررسید قرارداد معامله‌های زیاد شکل می‌گیرد و افراد زیاد به کمک نوسان‌گیری از بازار کسب سود می‌کنند. اما سرمایه‌گذارانی که قصد ترید و نوسان‌گیری از بازار را دارند باید تا زمان سررسید قرارداد موقعیت خود را به فروش برسانند و یا یک موقعیت عکس موقعیتی که دارند باز کنند. در غیر این صورت یا باید وارد مرحله تحویل قراردادهای آتی کالا شوند و یا مرحله تسویه و تحویل را انجام ندهند.

اگر فرد وارد مرحله تسویه و تحویل نشود؛ درواقع از قرارداد تخطی کرده است و شامل جریمه می‌شود. جرایم نکول برای انواع کالا‌ها متفاوت است. برخی از کالاها (مثل کالاهای کشاورزی) جریمه تا یک درصد قرارداد و برخی از فلزات مثل نقره جریمه می‌تواند تا 10 درصد قرارداد نیز افزایش یابد.

جرایم نکول شامل پرداخت کارمزد نیز می‌شود. همچنین قیمت توافق شده اگر با قیمت روز سر رسید تفاوت داشته باشد این تفاوت به نفع فردی که تخطی کرده است گرفته شده و به شخص مقابل پرداخت می‌شود. این جرایم از وجه تضمینی کم شده و به شخص مقابل پرداخت می‌شود.

اگر از طرف دو سمت معامله چه خریدار و چه فروشنده نکول یا عدم تحویل رخ دهد چه اتفاقی خواهد افتاد. در این صورت کارمزد معاملاتی بین دو طرف قرارداد نصف می‌شود. اما اگر قیمت گواهی سپرده پایین‌تر از قیمت تسویه قرارداد در روز آخر باشد نکول به نفع خریدار است؛ ولی اگر قیمت گواهی سپرده بیشتر از قیمت تسویه قرارداد در روز آخر باشد نکول به نفع فروشنده است.

مراحل تحویل قراردادهای آتی کالا

متقاضی چه خریدار و یا چه فروشنده، برای وارد شدن به مرحله تحویل قراردادهای آتی کالا، باید در ابتدا فرم گواهی آمادگی تحویل را پر کنند. خریداران باید به اندازه قرارداد، به قیمت تسویه روز آخر سر رسید پول آزاد در حساب خود داشته باشند. همچنین فروشندگان نیز باید به اندازه‌ای که کالا در بورس کالا فروخته‌اند گواهی سپرده کالا، در کد بورسی و حساب خود مهیا کنند.

برای مثال اگر قیمت تسویه آخرین روز سر رسید قرارداد نقره به ازای هر گرم، 287,652 ریال باشد و اگر خریدار 100 گرم نقره تهیه کرده باشد باید به اندازه  28,765,200 ریال پول در حساب خود به صورت آزاد داشته باشد. همچنین فرد فروشنده باید به اندازه 100 واحد نقره گواهی سپرده در بورس کالای خود داشته باشد.

در این خصوص باید نکاتی در نظر داشت که عبارت‌اند از:

• خریدار و فروشنده باید تا حداکثر ساعت 15:15 دقیقه سپرده مورد نظر را در بورس کالا تأمین نمایند.
• خریدار می‌تواند کالای خود را از انبارهای مختلف بگیرد و تفاوتی بین انبارهای مختلف نیست.

ثبت فرم درخواست آمادگی تحویل

در بخش قبل گفتیم که برای تحویل قرارداد پس از سر رسید، اولین مرحله ثبت فرم درخواست آمادگی تحویل است. در این بخش قصد داریم راجع به اولین مرحله تحویل قراردادهای آتی کالا صحبت کنیم و مراحل آن را شرح دهیم.

برای این کار باید در ابتدا باید وارد سایت معاملاتی بشوند که خرید و فروش را در آن انجام می‌دهند. سپس باید از طریق منو، گزینه آمادگی تحویل را یافته و روی آن کلیک نمایند.

پس از آن وارد بخش جدیدی می‌شوید که باید حجم و نام نمادی که قصد دارید آن را تحویل بگیرید انتخاب کنید و پس از انتخاب باید گزینه ثبت را زده و وارد مرحله بعد شوید.

پس از ثبت درخواست در خصوص فرآیند تسویه و تحویل قراردادهای آتی کالا، پیام تأییدی مبتنی بر ثبت درخواست تحویل کالا مشاهده می‌کنید. اگر دوباره صفحه را رفرش کنید؛ می‌توانید در جدول تعبیه شده در پایین صفحه، درخواستی که چند دقیقه قبل ثبت کردید را مشاهده کنید. در پایین، در جدول می‌توانید نتیجه درخواست خود را مشاهده نمایید. اگر درخواست شما ثبت نشده باشد در پایین صفحه جمله “لغو درخواست” را مشاهده می‌کنید و در صورت تأیید، در پایین صفحه جمله “درخواست با موفقیت انجام شد” تغییر می‌کند.

تعهد در فرآیند تسویه قراردادهای آتی کالا

در این بخش قصد داریم به‌صورت مفصل راجع‌به تعهد در فرآیند تسویه قراردادهای آتی کالا صحبت کنیم. در این قراردادها چه خریدار و چه فروشنده موظف است در زمانی معین پس از سر رسید قرارداد، موارد خواسته شده را تأمین کند.

فروشنده باید به اندازة کالای فروخته شده گواهی سپرده در حساب خود ایجاد کند همچنین فرد خریدار باید به میزانی که کالا تهیه کرده است وجه تضمین در حساب خود داشته باشد که مرحله تحویل قراردادهای آتی سپری شود. باید در نظر داشته باشید که جریمه‌های نکول، از حساب معاملاتی فرد کسر می‌شود.

در صورت انجام به موقع مراحل گفته شده؛ جریمه‌ای شامل فرد نمی‌شود و باید در نظر داشت تمامی فرایند به صورت غیرحضوری انجام می‌پذیرد. به این صورت که پول از حساب خریدار به فروشنده و کد معاملاتی کالای خریداری شده از فروشنده به خریدار منتقل شده و پس از آن خرید تأیید خواهد شد.

اطلاع از تعداد قرارداد تحویل شده

در بخش قبل راجع به این موضوع فرآیند تسویه و تحویل قراردادهای آتی کالا چگونه انجام می‌شود بحث کردیم. همچنین متوجه شدیم که کارگزار به عنوان واسط بین خریدار و فروشنده امکان کلاهبرداری به صفر کاهش می‌دهد. خریدار و فروشنده پس از ثبت و انجام مراحل، یک روز بعد باید گواهی سپرده کالا به فرد خریدار و مبلغ پول به فرد فروشنده انتقال بیابد.

پس از تأیید قرارداد، خریدار و فروشنده می‌توانند در بخش “اسناد کاربری” (باتوجه‌به نوع کارگزاری که انتخاب می‌کنند) می‌توانند تعداد قراردادهای قبول شده و نکول یافته را مشاهده کنند. باید این نکته را در نظر داشت که قراردادهای نکول یافته میزان جریمه از حساب پشتوانه کم خواهد شد.

شیوه ثبت و گزارشگری قراردادهای آتی

در بخش‌های قبلی راجع به فرآیند تسویه و تحویل قراردادهای آتی کالا صحبت کردیم در این بخش قصد داریم راجع به شیوه ثبت و گزارشگری قراردادهای آتی صحبت کنیم. باید این نکته را در نظر داشت که بازار آتی کالا یک بازار دوطرفه است. این موضوع به این معنی است که افراد در این بازار می‌توانند هم موقعیت خرید و هم موقعیت فروش باز کنند. فروشنده‌های کالا، گزینه فروش و خریداران گزینه خرید را انتخاب می‌کنند.

سرمایه‎‌گذاران در این بازار می‌توانند افرادی باشند مثل کشاورزان، تاجران و… که قصد فروش محصولاتی را دارند و دیگر افرادی که قصد خرید محصولاتی برای تجارت در آینده دارند. به جز این دو سفته‌بازان نیز در این بازار فعالت می‌کنند. سفته‌بازان تریدرهایی هستند که از خرید و فروش در بازارهای مالی کسب سود می‌کنند.

در بازار بورس کالای ایران تمامی کسانی که خرید و فروش کالاها را انجام می‌دهند در اصل خریدار و فروشنده واقعی  نیستند. این افراد در نظر دارند بدون خرید و یا فروش کالا از بالا و پایین رفت قیمت کالا سود کنند. این افراد باید در نظر داشته باشند تا روز سر رسید باید کالا را در سبد خود نداشته باشند. باید در نظر داشت که سفته‌بازان دانش تکنیکال قوی دارند و برای یادگیری بیشتر باید مقالات راجع به این نوع تحلیل مطالعه کرد.

اعتبار سفارشات در معاملات آتی

در این بخش قصد داریم در خصوص اعتبار سفارش‌ها در معاملات آتی صحبت کنیم. در معاملات آتی فروشنده و خریدار به هم متعهد می‌شوند که خرید انجام شود. در صورت نکول و عدم تحویل قراردادهای آتی، از طرف هر یک از طرفین قرارداد جریمه‌های سنگینی باید پرداخت شود.

برای تضمین این موضوع که افراد می‌توانند وجوه جریمه را پرداخت کنند؛ کارگزاری قبل از معامله 70 درصد حجم معامله‌ را به صورت وجه نقد در حساب فرد بلوکه می‌کند. این مبلغ بلوکه شده در قالب وجه تضمین شناخته می‌شود. برای انجام معاملات آتی بهتر از دانش کافی در این زمینه را داشته باشید. زیرا این معاملات امکان استفاده از اهرم‌ها را به کاربران می‌دهد. در نتیجه معاملات را می‌توانند با حجم‌های بیشتری انجام دهند و در صورت ضرر کال مارجین می‌شوند و مبلغی که ضرر کرده‌اند از وجه تضمینشان کم می‌شود.

قبل از انجام معامله و تحویل قراردادهای آتی، تاجران و فروشندگان کالا باید کالای خود را به انبار بورس کالا تحویل بدهند. پس از چک کردن محصول با استانداردهای از قبل تعیین شده و مطابقت آن باید محصول را به انبارهای بورس کالا تحویل دهند. در عوض آن گواهی سپرده کالایی برای این افراد صادر می‌شود. درواقع این گواهی تضمینی است برای کالایی که در انبار بورس کالا سپرده شده است. حال این افراد به اضافه کردن گواهی خود به سامانه کارگزاری می‌توانند کالای خود را خرید و فروش کنند.

مقالات مرتبط:

• بورس کالا چیست؟
• آموزش خرید خودرو از بورس کالا

نتیجه‌گیری

در این مقاله از آکادمی پارسیان بورس به این موضوع پرداختیم که در قراردادهای آتی فرآیند تسویه و تحویل قراردادهای آتی کالا چگونه انجام می‌گیرد. همچنین سرمایه‌گذاران پس از گذشت سررسید قرارداد باید چه مراحلی برای دریافت کالای خود طی کنند. در این مقاله دررابطه‌با امنیت و اعتبار معاملات در بورس کالا صحبت کردیم که چه از طرف خریدار و چه از طرف فروشنده قوانینی وجود دارد و در صورت تخطی باید جرایمی پرداخت شود. برای سرمایه‌گذاری در چنین بازار پر ریسکی باید دانش کافی داشته باشید.