تفاوت بورس، فرابورس و بازار پایه چیست؟

تفاوت بورس، فرابورس و بازار پایه چیست؟ بازارهای مالی تشکیلات پیچیده‌ای دارند که با ساختار اقتصادی و سازمانی خاص خود نقش مهمی در قیمت‌گذاری بازار برعهده دارند. هر بازاری را که در آن معاملات اوراق بهادار انجام شود بازار مالی محسوب می‌کنیم: بازار سهام، بازار فارکس، بازار اوراق ‌قرضه، و بازار مشتقات. بازارهای مالی برای عملکرد صحیح اقتصاد سرمایه‌داری نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. در سال‌های اخیر بسیاری از بازارهای مالی دنیا معاملات خود را از طریق بورس به انجام می‌رسانند.

پیش از شروع مقاله، به شما پیشنهاد می‌کنیم در صورتی که قصد یادگیری بورس جهانی و فارکس را دارید، در دوره آموزش فارکس در مشهد شرکت کنید. همچنین اگر قصد دارید در بازار بورس ایران فعالیت کنید، دوره آموزش تابلو خوانی  را از دست ندهید!

هدف از تشکیل بازارهای مالی چیست؟

تأمین سرمایه از مهمترین اهداف و موضوعات مورد توجه شرکت‌ها است. عرضه‌ی سهام در بورس از بهترین راه‌های جذب سرمایه شناخته شده است که عموماً با استقبال روبرو شده است. بی شک برای این بازار ساختار قانونمندی طراحی شده که هر شرکتی اجازه‌ی ورود به آن را ندارد. فرابورس هم، مثل بازار بورس اوراق بهادار، بستری جهت داد و ستد اوراق بهادار یا سهام فراهم کرده که شرایط و قوانین معاملاتی آن برای شرکت ها به مراتب در دسترس‌تر است.

تفاوت بورس و فرابورس و بازار پایه چیست؟

در فرابورس، نظارت کمتری به نسبت بازار بورس دیده می‌شود. شرکت‌های بورسی ملزم به انتشار تعداد گزارش بیشتری، در طول یک سال مالی هستند. همین موضوع باعث شفافیت بیشتر بورس شده و ریسک سرمایه‌گذاری در فرابورس به مراتب از بورس بیشتر شده است.

در بازار بورس، دارایی‌های مختلف از جمله دارایی مالی و واقعی، خرید و فروش می شوند. به بورسی که در آن دارایی‌های مالی (دارایی‌های کاغذی) و اسنادی مانند سهام و اوراق مشارکت معامله می‌شود، بورس اوراق بهادارگفته می‌شود. همچنین بورسی که در آن دارایی‌های واقعی یا کالاهای فیزیکی مورد معامله قرار می‌گیرد، تحت عنوان بورس کالا شناخته شده است.

علاوه بر مواردی که ذکر شد، نوع دیگری از بورس، به نام بورس ارز داریم که در آنجا، پول رایـج کشورها رد و بدل می‌شود. بورس اوراق بهادار، بازاری سازمان یافته و رسمی است که در آن خرید و فروش سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه‌ی دولتی و یا مؤسسات معتبر خصوصی، مطابق با قوانین آن، انجام می‌پذیرد.

خرید و فروش اوراق بهادار در کشور ما به شکل رسمی در بورس اوراق بهادار تهران به وقوع می‌پیوندد. هر سهم بر مبنای میزان عرضه و تقاضای آن قیمت‌گذاری می‌شود. یک سرمایه‌گذار می‌تواند با هر اندوخته‌ای وارد بورس شود و در سرمایه‌گذاری شرکت‌های حاضر در بورس سهیم شود.

بازار فرابورس چیست؟ بازار فرابورس ایران در سال 1387 فعالیت خود را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار شروع کرد. این بازار از جایگاه و تشکیلاتی قانونی مشابه بورس برخوردار است. با این وجود شرایط پذیرش و معامله در آن به مراتب آسان‌تر از بورس تعریف شده تا بتواند به چرخیدن چرخ اقتصادی کشور کمک کند.

از مهم‌ترین وظایف بازار فرابورس سازماندهی آن قسمت از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارد و خواهان آن است که به سرعت وارد بازار سرمایه شود.

عدم نیاز به فرآیندهای پیچیده و همچنین متنوع بودن شرایط پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ایران، این امکان را برای بنگاه‌های اقتصادی به‌وجود آورده که با دارا بودن حداقل شرایط و در کمترین زمان، به این بازار مالی وارد شوند. درحالیکه از تمامی مزایای شرکت‌های حاضر در بازار مبادلات اوراق بهادار بهره‌مند می‌شوند.

فرابورس از چه بازارهایی تشکیل شده است؟

فرابورس پنج بازار دارد که با نام‌های بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه مشخص شده‌اند.

بــازار سهام فرابورس ایران بازارهای اول، دوم و پایه را شامل می‌شود. سهام شرکت‌هایی که شرایط لازم را داشته باشند در بازار اول و دوم معامله می‌شوند و شرکت‌هایی که فاقد شرایط لازم باشند، می‌توانند سهام خود را در بازار پایه مبادله کنند.

در بازار اول فرابورس، شرکت‌های سهامی عام، مطابق با دستورالعمل پذیرش، اجازه‌ی معامله‌ی سهام خود را دارند. نوسان قیمت 5 درصد بدون حجم مبنا است. آخرین سرمایه‌ای که برای شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار ثبت شده، حداقل 10 میلیارد ریال تخمین زده شده که یک سال از زمان بهره‌برداری آن می‌گذرد و زیان انباشته ای متوجه آن نشده است.

در بازار دوم مانند بازار اول، معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام صورت می‌گیرند. با این وجود شرایط پذیرش در این بازار، از بازار اول ساده‌تر است. بازار پایه ی فرابورس، به‌منظور ساخت بستری مناسب برای خرید و فروش سهام شرکت‌های سهامی عام – که در بورس یا بازارهای فرابورس اجازه ی ورود ندارند- پا به عرصه ی ظهور گذاشته است. این بازار تنها شرکت‌های سهامی عام را شامل می‌شود. سهام بازار پایه شرکت‌هایی که احتمال زیان دارند، شرکت های تازه‌تاسیس، و شرکت‌هایی که با افزایش سرمایه مایل هستند از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل شوند، در بازار دوم یافت می‌شود. آخرین سرمایه‌ی ثبت شده برای شرکت‌های این بازار، حدود 1 میلیارد ریال برآورد شده است.

بازار پایه چیست؟

بازار پایه، یکی از بازارهای فرابورس معرفی شده که به منظور عرضه و تبادل اوراق بهادار به وجود آمده است. شرکت‌های این بازار بدون طی فرآیند پذیرش وارد فرابورس می‌شوند و شامل سه دسته‌ی زیر هستند:

شرکت‌هایی که درخواست پذیرش نکرده‌اند و بنا به قانون باید در بازار پایه فرابورس تعریف شوند.

شرکت‌هایی که در بازار بورس ثبت شده‌اند، امّا شرایط ورود به بورس را ندارند.

شرکت‌هایی که درخواست پذیرش آن‌ها به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس لغو شده است. از آنجایی که قوانین ارائه‌ی اطلاعات در این بازار به مراتب ساده‌تر از بازار اول و دوم تعریف شده است، احتمال ریسک بیشتری نیز در این بستر به وجود آورده است.

طبق قوانین جدید، شرکت‌های بازار پایه در سه بازار پایه‌ی زرد، نارنجی و قرمز جای گرفته‌اند و دامنه‌ی نوسان روزانه ی آن‌ها به ترتیب، 3، 2 و 1 درصد است.

بازار سوم که به اسم بازار عرضه‌ی محلی خوانده می‌شود، محیطی شفاف و امن به وجود آورده‌اند که معاملات عمده‌ی آن دسته از اوراق بهاداری که شرایط ورود به فرابورس را ندارند، در این بازار انجام پذیرد.

حدود یک سوم ارزش فرابورس متعلق به بازار پایه است.

فرق بورس و فرابورس و بازار پایه در دامنه نوسان

جدیدترین قوانین بازار پایه

جدیدترین تغییرات در قوانین بازار پایه عبارتند از:

اگر صف خرید و فروش در سه روز متوالی و در یک جهت برپا باشد، مشروط به معامله‌ی حداقل دو ده هزارم تعداد سهام شرکت در روز بعدی، دامنه‌ی نوسان تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، به 5، 4 و 2 درصد افزایش می‌یابد. پس از این شرایط، دامنه‌ی نوسان به شرایط قبل برمی‌گردد.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط و سهام می‌توانند تا 10 درصد دارایی‌های تحت نظارت خود را وارد بازار پایه نمایند.

در صورتی که اطلاعات ناشران بازار پایه قابل اطمینان باشد و به موقع در دسترس قرار گیرد، فرابورس مجاز است پیشنهاد افزایش سرمایه‌گذاری صندوق‌ها را در بازار پایه مطرح کند.

تفاوت بورس، فرابورس و بازار پایه در شرایط پذیرش شرکت‌ها

تفاوت بارز و قابل مشاهده بین بازار‌های مختلف بورس، به شرایط پذیرش شرکت‌ها برمی‌گردد. شرکت‌ها و البته کارخانه‌ها با ورود به بورس مزایای زیادی کسب می‌کنند. به همین منظور تلاش ‌می‌کنند تا هرچه زودتر شرایط پذیرش را کسب کنند. از آن‌جایی که قوانین ورود به بازار فرابورس ساده‌تر است، اکثر شرکت‌ها کارشان را با بازار فرابورس شروع می‌کنند و سهامی که در این بازار دیده می‌شود، معمولاً سهام شرکت‌های کوچک است. از طرفی شرایط خروج از بازار سرمایه باز هم برای شرکت‌های حاضر در فرابورس ساده‌تر تعریف شده‌است. به‌طوری که شرکت‌های عضو، مجاز هستند با خرید سهام عرضه شده در فرابورس، شرکتشان را مجدد به سهامی خاص برگردانند.

حضور یک شرکت سهامی در بازار سرمایه ممکن است جذب سرمایه‌ی فعالان بازار بورس را در پی داشته‌باشد. افزایش نقدشوندگی سهام، نقل و انتقال سریع، آسان و کم‌هزینه‌ی آن‌ها، معافیت‌های مالیاتی، شفافیت و اعتبار قیمت، اطلاع‌رسانی راحت‌تر، هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران، بهره‌مندی از امکانات و تسهیلات بانکی، و معرفی شرکت و محصولات آن به کل کشور، از جمله مزیت‌های ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه است.

پیشنهاد ویژه: دوره جامع آموزش بورس در مشهد

تفاوت بورس، فرابورس و بازار پایه در نحوه پذیرش

شرکت‌های حاضر در فرابورس از پرداخت 10 درصد مالیات معاف هستند که این مزیت به طور مستقیم شامل حال سهامداران نیز می‌شود. همچنین، صاحبان سهام در شرکت‌های فرابورس، نسبت به سرمایه‌ای که در این بازار اندوخته‌اند، در مجمع عمومی، اجازه‌ی رأی خواهند داشت.

وجود بازارهای مختلف از دیگر دلایل ورود شرکت‌ها به فرابورس است. بنابراین، سهامداران می‌توانند با سرمایه‌گذاری در شرکت‌های متفاوت، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهند.

بانک‌ها، شرکت‌های حاضر در فرابورس را برای وثیقه جهت دریافت تسهیلات به رسمیت می‌شناسند. بنابراین، شرکت‌های فرابورس امکان دریافت تسهیلات از این طریق را خواهند داشت. علاوه بر موارد یاد شده، اگر شرکت‌ها به فرابورس وارد شوند با فعالیت در آن، می‌توانند حمایت مالی سهامداران را داشته باشند.

فرآیند پذیرش شرکت‌ها در فرابورس آسان‌تر صورت می‌پذیرد. شرایطی مانند حداقل سرمایه‌ی ثبت شده‌ی شرکت، حداقل سهام شناور، حداقل تعداد سهامداران، حداقل سابقه‌ی فعالیت شرکت در صنعت مربوط، زیان انباشته، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها و سودآوری، در بورس معیارهای سخت‌تری جهت سنجش دارند.

تفاوت بورس، فرابورس و بازار پایه در نحوه معاملات

شرکت‌های حاضر در فرابورس با ارائه‌ی مدارک لازم به سازمان بورس و اوراق بهادار، می‌توانند منابع مالی طرح‌های موردنظر خود را (حداکثر تا 60 درصد) از طریق اوراق مشارکت بدست آورند.

اساس معامله در بورس و فرابوس، تفاوت چشم‌گیری ندارد. به همان شیوه که در بورس از پلتفرم‌های آنلاین خرید و فروش می‌کنید، می‌توانید سهام شرکت‌های فرابورس را هم معامله کنید. لازم به ذکر است زمان معاملات در فرابورس، انعطاف بیشتری نسبت به بورس دارد.

سهام مورد معامله در بازارهای فرابورس ایران به علت نبود حجم مبنا، معاملات روان‌تری را شامل می‌شوند. علاوه بر آن قدرت نقدشوندگی بالاتری دارند که عرضه و تقاضا را برای این بازار به‌سرعت متعادل می‌کنند. با این مزیت، صف خرید و فروش در فرابورس زمان کمتری خواهد داشت.

برای خرید و فروش سهام شرکت‌های بورسی و فرابورسی، یک کد معاملاتی تعریف‌شده‌است که می‌توانید این کد را از کارگزاری‌های رسمی کشور دریافت کنید.

مقالات مرتبط: