شاخص قیمت مصرف کننده (CPI)

در دنیای اقتصاد، شاخص‌های مختلفی وجود دارند که هر کدام از آن‌ها موضوع مشخصی را بیان می‌کنند. شاخص قیمت مصرف کننده یکی از مهم‌ترین این شاخص‌هاست که برای تبدیل شدن به فردی حرفه‌ای در حوزه اقتصاد نیاز است تا با آن آشنا شوید.

در این مقاله از آکادمی پارسیان بورس تصمیم داریم شما را با این شاخص به صورت کامل آشنا کرده و جزئیات آن را بیان کنیم. با ما تا انتهای مقاله همراه باشید.

شاخص قیمت مصرف کننده Consumer Price Index (CPI)

شاخص قیمت مصرف کننده به منظور سنجش و اندازه‌گیری سطح عمومی قیمت (تورم) کالاها و خدمات ایجاد شده است. این شاخص به طور گسترده، تغییرات تورم در سطح جامعه را نشان می دهد که دولت‌ها با استفاده از این آمارها می‌توانند میزان کارآمدی سیاست‌های پولی خود را بررسی کرده و در پی برنامه‌ریزی برای طراحی سیاست‌های مناسب‌تر بعدی خود باشند.

این شاخص مهم اقتصادی، تغییرات قیمت در سطح مصرف کننده و سبد مشخصی از کالاها و خدمات خانوارهای شهری و مصرف کنندگان را در برمی‌گیرد. موارد تشکیل دهنده شاخص قیمت مصرف کننده، نرخ غذا، لباس، سرپناه، سوخت، حمل و نقل، خدمات درمانی و دیگر کالاها و خدماتی است که در مورد استفاده روزمره مردم است. در یک دسته‌بندی خاص همه موارد مورد استفاده شاخص قیمت مصرف کننده به 9 بخش عمده تقسیم شده و هرکدام وزنی را باتوجه به میزان اهمیت آن دارا می باشند.

هرگاه اقلام غذا و انرژی در سنجش شاخص مصرف کننده نادیده گرفته شود، شاخص اصلی قیمت مصرف کننده به دست می‌آید. معمولا بازار برروی ارقام شاخص اصلی قیمت مصرف کننده متمرکز است، زیرا تصویر روشنی از نیروهای تورمی را به تصویر می‌کشد.

از آنجایی که قیمت غذا و انرژی می تواند بر اساس عوامل غیروابسته اقتصادی دیگر از جمله آب و هوا، عرضه سوخت و یا جنگ تحت تاثیر قرار گیرد، در تفسیر تورم نادیده گرفته می‌شوند. بنابراین تحلیلگران در برخی موارد، عواملی که به واسطه شوک و ضربه‌های شدید اقتصادی در یک مقطع خاص زمانی، سبب تغییر سطح عمومی قیمت‌ها شوند را نادیده می‌گیرند.

نوع دیگری ازشاخص‌های قیمت مصرف کننده نیز وجود دارد که تغییرات سطح قیمت اتومبیل و انرژی را در نظر نمی‌گیرد. تغییرات ماهانه شاخص قیمت مصرف کننده در هر کشوری می‌تواند به منزله تغییرات نرخ تورم جاری در سطح اقتصاد در نظر گرفته شود.

در کشورهایی که دارای اتحادیه‌های قوی کارگری هستند یا دولت به تعدیل حقوق‌ها بر اساس شاخص قیمت توجه دارد، از شاخص قیمت مصرف کننده استفاده می‌شود. باید توجه داشت که برای محاسبه شاخص تنها از کالاها و خدمات نهایی که در سبد کالای خانوار شهری متوسط جامعه وجود دارد، استفاده می‌شود.

نحوه محاسبه شاخص قیمت مصرف کننده

برای محاسبه شاخص قیمت مصرف کننده نیاز است ابتدا سبدی از کالاها و خدمات را درنظر بگیریم سپس هزینه این سبد را حساب کنیم پس از آن با تقسیم قیمت سبد مورد نظر بر قیمت سبد یکسان در سال پایه و ضرب عدد به دست آمده در 100، شاخص قیمت مصرف کننده به دست می‌آید.

نحوه محاسبه تورم

در ادامه پس از به دست آوردن شاخص قیمت مصرف کننده موردنظر (CPIₓ₊₁) می‌توان نرخ تورم را با توجه به فرمول زیر محاسبه کرد:

تاثیرات شاخص مصرف کننده CPI بر بازار ارز

به طور معمول به دلیل آنکه افزایش تورم نشان از ضعف و ناتوانی نسبی اقتصاد دارد، با افزایش ارقام شاخص مصرف کننده، ارزش محلی کاهش یافته و ارزهای دیگر در برابر آن تقویت می‌شوند. همچنین کاهش ارقام مربوط به شاخص قیمت مصرف کننده به طور معمول سبب تقویت ارز محلی خواهد شد.

نکته بسیار مهم آن است که تفسیر داده‌های مربوط به تورم به شرایط موجود در کشور و نگرش بانک مرکزی بستگی داشته و در برخی موارد تغییرات این شاخص نمی‌تواند به سادگی تجزیه و تحلیل گردد. بنابراین در زمانی که تورم به عنوان (گفتار داغ) در محافل بازار ارز به صورت روزمره دنبال می‌شود، تنها تفسیر تغییر در ارقام تورم کافی نیست، بلکه بایستی با هوشیاری، داده‌ها و شاخص‌های تورمی را به سطح نرخ بهره و چگونگی برخورد بانک مرکزی بررسی و تحلیل نمود.

بنابراین شگفتی‌آور نیست که اگر بازار انتظار بالا رفتن نرخ بهره را داشته باشد، در شرایطی افزایش شاخص قیمت مصرف کننده سبب تقویت ارز محلی شود.

تاثیر ارقام منتشر شده شاخص‌های تورم در بازارهای مالی از جمله بازار ارز، بازار اوراق رهنی و بازار اوراق قرضه گسترده بوده و سیاست‌گذاران اقتصادی، معامله‌گران، تحلیل‌گران، مدیران، موسسات مالی و بانک‌های مرکزی با دقت تغییرات آن را زیر نظر می‌گیرند.

به صورت کلی باید این را بدانید که موضوعات مختلفی وجود دارد که روی بازارهای مالی مانند بازار ارزهای دیجیتال تاثیر می‌گذارند. اگر تصمیم دارید به عنوان تریدری ماهر وارد این بازار شده و سود مناسبی در طی معاملات خود به دست آورید، نیاز است تا با این موضوعات و انواع تحلیل‌های بازار آشنایی پیدا کنید.

یکی از روش‌هایی که می‌توانید از آن برای تبدیل شدن به تریدری حرفه‌ای استفاده کنید، شرکت در دوره‌های آموزش ارز دیجیتال است. در این دوره می‌توانید به صورت حضوری یا آنلاین شرکت کرده و مطمئن باشید با مطالبی که می‌آموزید، می‌توانید خیلی زود معامله‌گر شوید.

نقد شاخص CPI

همانطور که گفته شد، شاخص قیمت مصرف کننده ابزاری برای سنجش سطح قیمت یک سبد ثابت از کالاها و خدمات خریداری شده توسط مصرف‌کنندگان است. هر چند این شاخص در بسیاری از موارد به عنوان شاخص سنجش تورم مطرح است و از آن برای محاسبه هزینه‌های زندگی جهت سازگاری و تعدیل آن با برنامه‌های دولت استفاده می‌شود، اما انتقاد هایی نیز به آن گرفته می‌شود.

از جمله این انتقادها می‌توان به اغراق آمیز بودن آن درباره تورم اشاره داشت، چرا که شاخص قیمت مصرف کننده اثر جانشینی (یکی از مفاهیم اقتصاد خرد) را در خود تعدیل می نماید. همچنین کاهش قیمت کالاها در نتیجه به کارگیری فناوری‌های جدید در این شاخص بازتاب نمی‌یابد.

با وجود همه انتقادات نسبت به آن، شاخص قیمت مصرف کننده کلیدی برای محک تورم نیز به کار گرفته می‌شود. در مجموع، تغییرات ماه به ماه شاخص قیمت مصرف کننده و به ویژه شاخص اصلی قیمت مصرف کننده توسط معامله گران بازار دنبال می‌شود، هرچند بیشتر اقتصاددانان تغییرات سالیانه آن را به عنوان بهترین سنجش اصولی نرخ تورم مورد توجه قرار می‌دهند.

زمان انتشار شاخص قیمت مصرف کننده CPI   

دوره انتشار داده‌های این شاخص متفاوت بوده و کشورها باتوجه به نیاز اقتصادی خود این آمار را می‌توانند ماهانه، 3ماهه و یا حتی دوبار در ماه منتشر کنند.

معرفی سایت برای بررسی گزارشات CPI

اگر از فعال بازارهای مالی همچون بازار سهام، فارکس،کریپتو و… هستید تاکنون در هنگام انتشار اخبار مهم، اسم شاخص قیمت مصرف کننده را شنیده و از اهمیت تاثیر ارقام آن بر روی ارزش پول هر کشور با خبر هستید. اما چطور می‌توان به داده‌های این شاخص که توسط کشورها منتشر می‌شود دسترسی پیدا کرد؟ سایت های زیادی در حوزه انتشار داده ها و اخبار مهم و تاثیرگذار در بازارهای مالی فعالیت دارند و آن را در قالب تقویم‌های اقتصادی ارائه می‌دهند، در قسمت زیر به معرفی چند سایت کاربردی پرداخته ایم:

• فارکس فکتوری Forex Factory
• com
• dailyfx
• ایران بورس آنلاین

شاخص قیمت مصرف کننده در شهریور ماه 1402

درشهریورماه 1402 شاخص قیمت مصرف کننده خانوارهای کشور به عدد 201.7 رسیده است که نسبت به ماه قبل، 2 درصد افزایش، نسبت به ماه مشابه سال قبل، 39.5 درصد افزایش و در دوازده ماهه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل، 46.1 درصد افزایش داشته است.

بررسی تورم نقطه به نقطه خانوارهای کشور در شهریور 1402، 39.5 بوده است؛ یعنی خانوارها به نسبت شهریورماه سال گذشته تاکنون برای خرید و برخورداری از یک کالا یا خدمات یکسان 39.5 درصد بیشتر هزینه کرده‌اند.

نتیجه گیری

شاخص قیمت مصرف کننده یک معیار مهم اقتصادی است که میانگین تغییر در قیمت‌های پرداخت شده توسط مصرف کنندگان در یک دوره زمانی برای سبدی از کالاها و خدمات را اندازه‌گیری می‌کند. این شاخص به صورت ماهانه توسط اداره آمار کار محاسبه و منتشر می‌شود. این یکی از رایج‌ترین معیارهای تورم است که سلامت و جهت اقتصاد را نشان می‌دهد.