حقتقدم سهام یکی از مواردی است که بعد از افزایش سرمایه شرکتها سهامداران را درگیر خود میکند. افرادی که بهتازگی سرمایهگذاری در بورس را شروع کردهاند، ممکن است به صورت کامل با این مفهوم آشنایی نداشته باشند. به همین دلیل تصمیم گرفتیم مقالهای در اینباره بنویسیم و بیشتر درباره این موضوع توضیح دهیم. پس اگر به صورت کامل با این مفهوم آشنایی ندارید در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
همانطور که میدانید هنگامی که یک شرکت افزایش سرمایه میدهد، به نسبت درصد افزایش سرمایه تعداد سهام آن نیز افزایش پیدا میکند. (اگر با افزایش سرمایه آشنایی ندارید میتوانید مقاله افزایش سرمایه چیست را مطالعه کنید) حال به دلیل اینکه سهامداران یک شرکت خواهان حفظ حقوق و منافع خود در شرکت هستند، این انتظار را دارند که بعد از افزایش سرمایه شرکت، درصد مالکیت خود در شرکت را نسبت به قبل از افزایش سرمایه حفظ بکنند. به همین دلیل براساس قانون تجارت این حق برای سهامداران شرکت در نظر گرفته میشود. بر این اساس، درصورتیکه یک شرکت سهام جدیدی برای فروش منتشر کند، سهامداران فعلی در خرید این سهام جدید اولویت دارند. به این اولویت در خرید سهام نسبت به سهامداران جدید، حقتقدم خرید سهام گفته میشود.
مثال برای حقتقدم سهام
فرض کنید شرکتی ۵۰ درصد افزایش سرمایه میدهد. در نتیجه تعداد سهام آن شرکت نیز به همین نسبت افزایش پیدا میکند. حال فرض کنید شما ۱۰۰۰ سهم از این شرکت را قبل از افزایش سرمایه داشتهاید. در صورتی که این شرکت افزایش سرمایه بدهد و تعداد سهام شما تغییری نکند. میزان مالکیت شما در شرکت نسبت به حالت قبل از افزایش سرمایه، کاهش پیدا میکنند. به همین دلیل، برای اینکه درصد مالکیت شما ثابت بماند، شرکت این حق را به شما میدهد که به نسبت درصد افزایش سرمایه، حقتقدم در خرید سهام جدید منتشر شده داشته باشید. در نتیجه شما به اندازه ۵۰ درصد از تعداد سهام جدیدی که داشتهاید، حقتقدم سهام خواهید داشت. پس در این حالت ۵۰۰ حقتقدم خرید سهام (۵۰% از ۱۰۰۰ سهم شما) به شما تعلق خواهد گرفت.
نحوه استفاده از حقتقدم سهام
دقت داسته باشید که فقط زمانی که شرکت سهام جدید برای فروش منتشر کند، این قضیه صادق است؛ یعنی در افزایش سرمایه از محل آوره نقدی. ولی مثلاً در افزایش سرمایه از محل سود انباشته، سودی که متعلق به سهامداران شرکت است تبدیل به سهام میشود. اینجا دیکر حقتقدم سهام معنی ندارد. بعد از اینکه این افزایش شرکت در مجمع تصویب شد، یک فرم برای سهامداران ارسال میشود که به آن گواهی حقتقدم خرید سهام گفته میشود.
در این فرم اطلاعات افزایش سرمایه شرکت مشخص شده است؛ مثلاً در مثال قبلی شما گواهی خرید ۵۰۰ حقتقدم خواهید داشت. اگر شما تمایل داشته باشید که درصد مالکیت خود در شرکت را حفظ کنید و در افزایش سرمایه شرکت کنید، باید این فرم را طی مهلتی که شرکت مقرر کرده، پرکرده و برای شرکت ارسال کنید. در صورتی که این کار را انجام ندهید، از نظر شرکت شما تمایلی به شرکت در افزایش سرمایه ندارید.
چگونه حقتقدم را به سهم تبدیل کنیم؟
هنگامی که شما فرم شرکت در افزایش سرمایه را پر کردهاید، باید به همان نسبت نیز برای شرکت آورده نقدی داشته باشید. در نتیجه باید به ازای هر گواهی که دارید مبلغی معادل ارزش اسمی سهم را پرداخت نمایید. همانطور که میدانید ارزش اسمی هر سهم در ایران در حال حاضر ۱۰۰۰ ریال است. درنتیجه به ازای هر گواهی که دارید و ۱۰۰۰ ریالی که پرداخت میکنید ۱ عدد سهم به شما تعلق خواهد گرفت. در صورتیکه در مهلت مقرر این ۱۰۰۰ ریال را پرداخت کنید، بعد از اینکه افزایش سرمایه شرکت نزد سازمان بورس به ثبت میرسد، حق تقدمهای شما نیز به صورت اتوماتیک تبدیل به سهام عادی خواهد شد. این پروسه معمولاً بین ۳ تا ۶ ماه زمان خواهد برد.
نحوه فروش حقتقدم
از آنجایی که برخی از سهامداران ممکن است تمایلی نداشته باشند که در افزایش سرمایه شرکت کنند، باید امکانی برای عدم شرکت آنها در افزایش سرمایه نیز در نظر گرفته بشود. به همین دلیل بعد از برگزاری مجمع شرکت یک نماد حق تقدم نیز در بازار برای آن شرکت تعریف میشود تا سهامداران بتوانند از طریق آن نماد، حقهای خود را به فروش برسانند؛ مثلاً اگر شرکت ایرانخودرو با نماد خودرو افزایش سرمایه بدهد، نماد حق تقدم آن خوروح خواهد بود. در مثالی که زدیم شما ۱۰۰۰ سهم خودرو و ۵۰۰ حق خودرو بعد افزایش سرمایه خواهید داشت.
شما میتوانید مثل سهام عادی حق تقدم خود را نیز از طریق کارگزاری و یا از طریق سیستم آنلاین به فروش برسانید. معمولاً قیمت حق تقدم به اندازه همان مبلغ اسمی (۱۰۰۰ ریال) از قیمت سهم عادی کمتر است. البته این اختلاف میتواند به دلایل متعددی کمتر یا بیشتر از این عدد نیز باشد.
دامنه نوسان در حقتقدم
دامنه نوسان برای خرید و فروش نماد حقتقدم شرکتها ۲ برابر دامنه نوسان سهام عادی است؛ یعنی یک نماد حق تقدم در طول روز میتواند مثبت ۱۰ درصد و منفی ۱۰ درصد نسبت به قیمت پایانی روز گذشته نوسان داشته باشد. پس افرادی که آن را خرید و فروش میکنند باید با این علم که ریسک این کار بیشتر از خرید و فروش سهام عادی است، این کار را انجام بدهند. چرا که در این حالت در طول روز در بیشترین حالت میتواند حدود ۲۰ درصد نوسان داشته باشد. در صورتی که این دامنه نوسان برای سهام عادی نزدیک به ۱۰ درصد است.
نماد حقتقدم چه مدت باز است؟
نماد حقتقدم یک شرکت فقط در طی یک بازه زمانی مشخصی قابلیت خرید و فروش دارد، نه برای همیشه. طبق قوانین بورس این بازه زمانی نباید کمتر از ۶۰ روز باشد. معمولا همین بازه ۲ ماهه نیز برای معاملات در نظر گرفته میشود. طی این بازه افرادی که تمایلی به شرکت در افزایش سرمایه ندارند حق خود را میفروشند. همچنین افرادی که در مجمع سهامدار نبودهاند میتوانند این حق تقدمها را خریداری کنند. افرادی که به تازگی این حقتقدم ها را بخرند، باید مبلغ اسمی سهم را به حساب شرکت واریز کنند تا تبدیل به سهم عادی شود. البته خیلی از افراد نیز این حقها را مانند سهام عادی خرید و فروش میکنند و از نوسانات آن سود میبرند.
حقتقدم استفاده نشده چیست؟
حال ممکن است فردی فرم شرکت در افزایش سرمایه شرکت را تکمیل نکند و همچنین حقتقدم خود را نیز در مهلت معین شده به فروش نرساند. در این حالت اصطلاحاً به این حقتقدم ها، حقتقدم استفاده نشده گفته میشود. در این حالت، شرکت آنها را از طریق آگهی و به روش حراج به فروش میرساند. سپس کارمزدهای فروش از مبلغ مربوطه کسر شده و باقیمانده آن را به حساب سهامداران واریز میکند. قیمتی که این حقتقدم ها به فروش میرسد معمولاً نزدیک به قیمت آخرین روزهای معامله نماد حقتقدم است؛ اما ممکن است از آن کمتر و یا بیشتر هم باشد. در نهایت این نکنه را مدنظر داشته باشید که هر فردی که در زمان برگزاری مجمع شرکت سهامدار باشد، مشمول تصمیمات مجمع از قبیل افزایش سرمایه و … میشود. پس حقتقدم سهام به افرادی تعلق میگیرد که در زمان برگزاری مجمع شرکت، سهامدار بودهاند.
-
- ما در آکادمی پارسیان بورس با تجربه فعالیت چندین ساله در بازار بورس و برگزاری کلاس های آموزشی بورس به شما پیشنهاد میکنیم با شرکت در ورکشاپ های رایگان آشنایی با بورس ، اولین گام های ورود به بورس را بردارید.
- امیدواریم که حداکثر استفاده ممکن از این مقاله آموزشی را برده باشید ، در صورت تمایل می توانید برای ثبت نام دوره های جامع حضوری به صفحه آموزش بورس در مشهد مراجعه کنید. همچنین میتوانید در دورههای غیرحضوری ما نیز شرکت کنید.
- آکادمی تخصصی پارسیان بورس – مرکز برگزاری کلاس بورس در مشهد